Cemal Süreya Kimdir?

Cemal Süreya Kimdir?

Cemal Süreya Kimdir? Cemalettin Seber veya tanınan adıyla Cemal Süreya (1931, Erzincan – 9 Ocak 1990, İstanbul), Türk şair, yazar ve çevirmen. Türk şiirinde modernist bir hareket olan İkinci Yeni şiirinin öncü şairlerinden biridir.

Dersim İsyanı sebebiyle Erzincan’dan Bilecik’e göç etmek zorunda kalan Alevi Zaza bir ailede dünyaya gelen Süreya, devlet memurluğu da yapmıştır. Dört defa evlenen Süreya, bunların dışında “Üvercinka” adını verdiği kişi ve Tomris Uyar dâhil olmak üzere çeşitli ilişkiler yaşamıştır. Sanat hayatı boyunca çeşitli mahlaslar kullanmış, çocukken kendisine verdiği “Cemal Süreyya” adını kullanırken girdiği bir iddia sonucu adındaki “y” harflerinden birini atmış ve cemal süreya mahlasını kullanmaya başlamıştır. 9 Ocak 1990’da girdiği şeker koması sonucu vefat etmiş, cenazesi 10 Ocak’ta Şişli Camii’nde kılınan öğle namazından sonra Kulaksız Mezarlığı’nda toprağa verilmiştir. [1]

Edebi Kişiliği

Türk edebiyatının ve II. Yeni’nin önemli şairlerinden biri olan Cemal Süreya edebiyatımızda daha çok şair olarak tanınmakla birlikte aynı zamanda önemli bir deneme yazarımızdır. Denemelerinde çoğunlukla edebiyat ve dil üzerine yazmıştır. Cemal Süreya, düz yazılarında edebi türler üzerine düşünmeyi ve bunu okuyucularıyla paylaşmayı seven bir yazardır. İlginç benzetmeleri, göndermeleri yazılarını farklı kılar. Yazılarının birçoğunda deneme türü ile eleştiri iç içedir; sürekli yeni sorular sorar.

Cemal Süreya şiire aruz denemeleriyle başlamış, II. Yeni hareketine katılarak şiirde anlamsızlığı savunan görüşleri benimsemiştir. II. Yeni’de yol arkadaşları İlhan Berk, Ülkü Tamer, Edip Cansever, Turgut Uyar, Sezai Karakoç, Ece Ayhan’dır. Şiirde öyküden kaçınmış; çarpıcı, yoğun imgelerden oluşan şiir yazmıştır. Kendisi göçebe bir hayat sürdüğü için bu yaşam şekli şiirlerine de yansımıştır. Eleştirel bir ironi ve mizah onun karakteristik özelliğidir.

Geleneğe Karşı Ama…

Geleneğe karşı olmasına rağmen geleneği şiirde en güzel kullanan şairler arasında yeralır. Şiirde erotizmi canlandırırken toplumsal değerlere uzak düşmemiştir. Birçok şiirinin yapısını günlük konuşma diline ait ifadeler, deyimler ve halk deyişleri şiirinde geniş yer tutar. Ancak deyimlerin ve halk deyişlerinin kullanımında genellikle yapılarını bozarak gerçekleştirmektedir. II. Yeni’nin hala yaşıyor olmasında onun dilinin etkisi vardır. Mensur yazılarında Osman Mazlum imzasını da kullanmıştır.

Sanatçının dilini iyi bilmesi ve kullanması gerektiğini savunur.

Cemal Süreya’nın dil konusundaki yazılarında kendi kuşağından yazarların dile her zaman duyarlı olduklarını vurgulamıştır. Yazar, sanatçının dilini iyi bilmesi ve kullanması gerektiğini savunur. Cemal Süreya’nın düz yazıları şiirini tamamlar. Edebi türler, edebiyat dünyası ve edebi kişilikler en çok yazdığı konulardır.

Yazarın en güçlü olduğu yazıları portre denemeleridir.

Edebiyatla ilişkisi sadece şiirle sınırlı değildi. Fransızca’dan çeviriler de yapıyordu. Yazılarında dünya edebiyatından örnekler ve bu örneklerden yola çıkılarak yapılan karşılaştırmalar yazarın özellikle Fransız edebiyatından etkilendiğini göstermektedir. Yazarın en güçlü olduğu yazıları portre denemeleridir. Bu denemelerdeki hiciv, yazarın farklı bir yönünü ortaya çıkarması yönünden oldukça önemlidir. Cemal Süreya, sanatçıyı, yapıtlarını, onların kişilik ve fiziki özelliklerini de ele almayı sever.

Yazıların diğer bir özelliği ise yazarın ara sıra yazdıklarını yinelemesi ve yazılarının adında değişiklik yapıp, metinlerinde de ufak değişiklikler yapıp tekrar yayımlamasıdır. Bu durum sık ve çok yazmasının getirdiği olumsuzluklardan biridir. Cemal Süreya eserlerinde edebi çalışmalarını, bu konudaki planlarını, düşüncelerini paylaşır.

Cemal Süreya, edebiyata yönelmesinin sebebini şu şekilde açıklıyor:

“Annem 6 yaşında öldü, yüzünü bile hatırlamıyorum ama bazı tavırlarını hatırlıyorum; bende çok kalmış. Belki beni edebiyata götüren bir sürü neden var ama bir keskin neden ararsam, bunu annemde bulduğumu söyleyebilirim.” [2]

Eserleri

Şiir
Üvercinka (1958)
Göçebe (1965)
Beni Öp Sonra Doğur Beni (1973)
Sevda Sözleri (1984, Üvercinka, Göçebe,Beni Öp Sonra Doğur Beni, Uçurumda Açan-1984- ile birlikte)
Güz Bitigi (1988)
Sıcak Nal (1988)
Sevda Sözleri (1990, 1995, tüm şiirleri)
Korkarak Vinç

Deneme- Eleştiri
Şapkam Dolu Çiçekle (1976)
Günübirlik (1982)
99 Yüz (1992)
Uzat Saçlarını Frigya (1992)
Folklor Şiire Düşman (1992)
Aydınlık Yazıları/ Paçal (1992)
Oluşum’da Cemal Süreya (1992)
Papirüs’ten Başyazılar (1992)
Toplu Yazılar I (2000, Şapkam Dolu Çiçekle ve Şiir Üzerine Yazılar)
Toplu Yazılar II (2005, Günübirlikler)

Günce (Günlük)
999 Gün/ Üstü Kalsın (1981)

Mektup
Onüç Günün Mektupları (1990)

Çocuk Kitabı
Aritmetik İyi Kuşlar Pekiyi (1993)

Söyleşi
Güvercin Curnatası (1997)

Derleme
Mülkiyeli Şairler (1966)
Yüz Aşk Şiiri (1967)

Şiir Çevirileri
Yürek ki Paramparça (1995)

Öteki Çeviriler
Gelinlik Kız (E. Ionescu- 1964)
Küçük Prens (A. De Exupery- 1965)
Bir Aşk Kırgınının Şarkısı (Apollionaire- 1965)
Günümüz Sağcı Fikirleri (S. De Beauvoir- 1966)
Sade’ı Yakmalı mı? (S. De Bauvoir-1966)
İhtilalin Özü (Mao Zedung-1967)
Amerika Birleşmemiş Devletleri (V. Pozner- 1967)
Aşkın Suçları (M. De Sade-1967)
Palto (Gogol-1968)
Yeşil Papa (Asturias-1967)
Gök Cephesi (N. Dinh- 1968)

Küçük Prens (A. De S. Exupery- 1975)
32 Saat Özgürlük (G. Hernadi- 1968)
Milli Kurtuluş Cephesi (D. Bravo- 1969)
Emperyalizm: Kapitalizmin En Yüksek Aşaması (Lenin- 1974)
Dine Karşı Düşünce Tarihi (A. Bayet- 1970)
Bir Aşk Kırgınının Şarkısı (Apollinaire-1970)
Büyük Ahlak Doktrinleri (F. Gregoire-1971)
Vadideki Zambak (Balzac-1985)
Nekrassov (Sartre-1971)
Gönül ki Yetişmekte (Flaubert- 1971)

Goriot Baba (Balzac- 1974)
Meyhane (E. Zola- 1974)
Çin Uyanınca (A. Peyrefitte- 1975)
Venezuella Makiliklerinde Douglas Bravo Konuşuyor ( 1976)
Mutluluk Getiren Seks (1976)
Emeğin ve Emekçinin Tarihi (P. Brizon- 1977)
Faşizmin Analizi (Macciocchi-1977)
Kırmızı Balon (Lamorisse- 1980)
Yarını Bilen Adam Nostradamus (Fontbrune- 1982)
Bir Tanem (Marceau- 1991)
Sosyoloji Tarihi (Bouthoul- 1995)

Cemal Süreya

Şiirleri

Üvercinka
Sizin Hiç Babanız Öldü Mü?
Adam
Afyon Garındaki
8.10 Vapuru
Behçet Necatigil Şiirlerini Nereye Yazardı
Bir Çiçek
Bir Kış
Cigarayı Attım Denize
Gölge Oyunu
Hüznün Kuşları
Kan Var Bütün Kelimelerin Altında
Ülke
Roman Okudum Seni Düşündüm

Kaynak:

[1] Wikipedia
[2] Edebiyatla