- 1838 - Samuel Morse, telgrafı kamuya tanıttı.
- 1907 - Maria Montessori tarafından ilk çocuk okulu, Casa dei Bambini açıldı.
- 1912 - New Mexico, 47. eyalet olarak Amerika Birleşik Devletleri'ne katıldı.
- 1921 - Yunan birliklerinin Eskişehir ve Afyon doğrultusundaki taarruzuyla, I. İnönü Muharebesi başladı.
- 1929 - Yugoslavya Kralı I. Aleksandar, parlamentoyu feshetti ve ülkede askeri diktatörlük kurdu.
- 1930 - İlk dizel motorlu otomobil, Indianapolis'ten New York'a yaptığı seyahatini tamamladı.
- 1931 - Thomas Edison, son patent başvurusunu yaptı.
- 1938 - Nazi baskısından kaçan Sigmund Freud, Londra'ya gitti.
- 1945 - Geleceğin Amerika Birleşik Devletleri Başkanı George H. W. Bush, Barbara Pierce ile New York'ta evlendi.
- 1950 - Birleşik Krallık, Çin'in Komünist Hükûmetini tanıdı.
- 1954 - İsmail el-Ezheri, Sudan'ın ilk başbakanı oldu.
- 1955 - On İki Ada karasuları sınırının saptanması için, Yunanistan ile görüşmelere başlandı.
- 1956 - Kanada'da 14 ülkenin katıldığı hava gösterisi yarışmalarında, Türkiye birinci oldu.
- 1969 - Orta Doğu Teknik Üniversitesi'ni (ODTÜ) ziyaret eden Amerikan Büyükelçisi Robert Komer'in makam otomobili öğrenciler tarafından yakıldı.
- 1977 - Dev-Genç İstanbul Başkanı Paşa Güven yakalandı. İstanbul Yurtsever Devrimci Gençlik Derneği kapatıldı ve 39 kişi gözaltına alındı.
- 1981 - Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) davasında gözaltında tutulan 39 kişiden 15'i tutuklandı. Tutuklananlar arasında Genel Başkan Kemal Nebioğlu da var.
- 1983 - Yılmaz Güney ve Cem Karaca, Bakanlar Kurulu kararıyla vatandaşlıktan çıkarıldı.
- 1984 - Tunus'ta, ekmek fiyatlarının %125 oranında artması üzerine ayaklanma başladı; 75 kişi öldü, sıkıyönetim ilan edildi.
- 2015 - İstanbul Sultanahmet'te bomba patladı, canlı bomba ile yapılan saldırıda bir polis hayatını kaybederken, bir polis de yaralandı.
- 2021 - Amerika Birleşik Devletleri'nde 46. başkan Joe Biden'in tescilleneceği gün kongre binasında kaos çıktı: 4 kişi hayatını kaybetti.
- 1367 - II. Richard, İngiltere Kralı (ö. 1400)
- 1412 - Jan Dark, Fransız kahraman (ö. 1431)
- 1568 - Richard Burbage, İngiliz oyuncu (ö. 1619)
- 1655 - Jakob Bernoulli, İsviçreli matematikçi (ö. 1705)
- 1738 - Friedrich Kasimir Medikus, Alman hekim ve botanikçi (ö. 1808)
- 1745 - Jacques-Étienne Montgolfier, Fransız sıcak hava balonunun mucidi (ö. 1799)
- 1797 - Edward Turner Bennett, İngiliz zoolog ve yazar (ö. 1836)
- 1797 - Baldwin Martin Kittel, Alman bitki bilimci (ö. 1885)
- 1799 - Jedediah Smith, Amerikalı avcı, iz sürücü, kürk tüccarı ve kâşif (ö. 1831)
- 1800 - Anna Maria Hall, İrlandalı yazar (ö. 1889)
- 1817 - J. J. McCarthy, İrlandalı mimar (ö. 1882)
- 1822 - Heinrich Schliemann, Alman arkeolog (ö. 1890)
- 1832 - Gustave Doré, Fransız baskı ve gravür ustası (19. yüzyıl sonlarının en hünerli ve başarılı kitap illüstratörlerinden) (ö. 1883)
- 1838 - Max Bruch, Alman besteci ve orkestra şefi (ö. 1920)
- 1849 - Hristo Botev, Bulgar şair ve Osmanlı egemenliğine karşı Bulgar ulusal ayaklanmasının kahramanlarından (ö. 1876)
- 1850 - Eduard Bernstein, Alman sosyalist (Karl Marx'ın kapitalist ekonominin tasfiyesi ve iktidarın proletarya tarafından fethi düşüncesini gözden geçirmeye girişen ilk revizyonistlerden) (ö. 1932)
- 1854 - Sherlock Holmes, Sir Arthur Conan Doyle tarafından oluşturulan Britanyalı hayalî dedektif ve kahraman
- 1862 - August Oetker, Alman iş adamı, kabartma tozunun mucidi ve Dr. Oetker firmasının kurucusu (ö. 1918)
- 1870 - Gustav Bauer, Weimar Cumhuriyeti'nin 1919-1920 yıllarındaki şansölyesi (ö. 1944)
- 1872 - Alexander Scriabin, Rus besteci (ö. 1915)
- 1880 - Tom Mix, Amerikalı sinema oyuncusu (ö. 1940)
- 1883 - Halil Cibran, Lübnan kökenli Amerikalı felsefi denemeci, şair ve ressam (ö.1931)
- 1896 - Vecihi Hürkuş, Türk pilot, mühendis ve müteşebbis (Türk havacılık önderi) (ö. 1969)
- 1913 - Edward Gierek, Polonyalı komünist önder ve 1970-80 arasında Polonya Birleşik İşçi Partisi Birinci Sekreteri (ö.2001)
- 1913 - Loretta Young, Amerikalı aktris ve En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi (ö. 2000)
- 1915 - Alan Watts, Amerikalı filozof (ö. 1973)
- 1925 - Jane Harvey, Amerikalı şarkıcı (ö. 2013)
- 1928 - İsmet Sezgin, Türk siyasetçi (ö. 2016)
- 1929 - Babrak Karmal, Afgan politikacı (ö. 1996)
- 1931 - Juan Goytisolo, İspanyol yazar
- 1946 - Syd Barrett, İngiliz müzisyen, gitarist ve Pink Floyd'un kurucusu (ö. 2006)
- 1947 - Erkut Yücaoğlu, Türk iş adamı
- 1948 - Clint Boulton, İngiliz profesyonel futbolcu (ö. 2021)
- 1951 - Ahron Daum, İsrailli haham (ö. 2018)
- 1954 - Anthony Minghella, İngiliz film yönetmeni (ö. 2008)
- 1955 - Rowan Atkinson, İngiliz komedi aktörü ve yazar
- 1958 - Themos Anastasiadis, Yunan gazeteci (ö. 2019)
- 1967 - Delko Lesev, Bulgar sırıkçı
- 1969 - Bilal Uçar, Türk hukukçu ve siyasetçi
- 1969 - Norman Reedus, Amerikalı oyuncu
- 1972 - Paris Elia, Kıbrıs Rumu futbolcu
- 1972 - Pascal Nouma, Fransız futbolcu
- 1978 - Erdem Kınay, Türk besteci, aranjör ve prodüktör
- 1982 - Eddie Redmayne, İngiliz oyuncu, model ve şarkıcı
- 1986 - Alex Turner, İngiliz müzisyen, İndie Rock grubu Arctic Monkeys'in solisti, gitaristi ve bestecisi
- 1986 - Irina Shayk, Rus model
- 1986 - Biran Damla Yılmaz, Türk sinema ve dizi oyuncusu
- 1989 - Nicky Romero, Hollandalı DJ
- 884 - Hasan bin Zeyd, Alavîler Zeydî Hânedanlığı'nın kurucusu (d. ?)
- 1478 - Uzun Hasan, Akkoyunlular Hükûmdarı (d. 1423)
- 1646 - Elias Holl, Alman mimar (d. 1573)
- 1693 - IV. Mehmet (Avcı Mehmet), Osmanlı'nın 19. Padişahı (d. 1642)
- 1725 - Chikamatsu Monzaemon, Japon oyun yazarı (d. 1653)
- 1731 - Étienne François Geoffroy, Fransız kimyacı (d. 1672)
- 1805 - Conrad Moench, Alman botanikçi (d. 1744)
- 1852 - Louis Braille, Fransız mucit (körler alfabesini icat eden) (d. 1809)
- 1874 - Robert Emmett Bledsoe Baylor, Amerikalı siyasetçi (d. 1793)
- 1884 - Gregor Mendel, Avusturyalı genetik bilimci (d. 1822)
- 1918 - Georg Cantor, Alman matematikçi (d. 1845)
- 1919 - Theodore Roosevelt, ABD'nin 26. Başkanı ve Nobel Barış Ödülü sahibi (d. 1858),
- 1934 - Herbert Chapman, İngiliz futbolcu ve teknik direktör (d. 1878)
- 1949 - Victor Fleming, Amerikan sinema yönetmeni (d. 1889)
- 1959 - Baha Toven, Türk dil bilimci
- 1964 - Werner Kempf, Nazi Almanyası'nın panzer generali (d. 1886)
- 1974 - David Alfaro Siqueiros, Meksikalı ressam ve muralist (d. 1896)
- 1978 - Burt Munro, Yeni Zelandalı motosiklet yarışçısı (d. 1899)
- 1981 - A.J. Cronin, İskoç yazar (d. 1896)
- 1984 - Ernest Laszlo, Macar asıllı Amerikan görüntü yönetmeni (d. 1898)
- 1990 - Pavel Çerenkov, Rus fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1904)
- 1991 - Ahmet Adnan Saygun, Türk besteci (d. 1907)
- 1993 - Dizzy Gillespie (John Birks Gillespie), Amerikan cazcı (d. 1917)
- 1993 - Rudolf Nureyev, Rus balet (d. 1938)
- 1995 - Muharrem Ergin, Türk yazar ve Türkolog d. (1923)
- 1997 - Ergün Arıkdal, Türk metapsişik araştırmacı, yazar ve Türkiye Metapsişik Tetkikler ve İlmi Araştırmalar Derneği eski Başkanı (d. 1936)
- 2000 - Don Martin, Amerikan çizgi romancı (Mad Dergisi) (d. 1931)
- 2000 - Mehmet Akif İnan, Türk şair, yazar, araştırmacı, öğretmen (d. 1940)
- 2006 - Comandante Ramona, Zapatista Ulusal Kurtuluş Ordusu'nun (EZLN) Tzotzil halkına mensup yerli otonom devrimcisi (d. 1959)
- 2010 - İhsan Devrim, Türk oyuncu (d. 1915)
- 2012 - Azer Bülbül, Türk arabesk fantezi müzik sanatçısı ve oyuncu. (d. 1967)
- 2013 - Metin Kaçan, Türk yazar ve senarist (d. 1961)
- 2016 - Alfredo Armenteros, Kübalı müzisyen (d. 1928)
- 2018 - Nigel Sims, İngiliz futbolcu (d. 1931)
- Adana'nın Ceyhan ilçesinin Fransız işgalinden kurtuluşu (1922)
- Epifanya Bayramı
1921 - Yunan birliklerinin Eskişehir ve Afyon doğrultusundaki taarruzuyla, I. İnönü Muharebesi başladı.
I. İnönü Muharebesi, 6 Ocak 1921 tarihinde iki koldan taarruza geçen Yunan kuvvetleriyle İnönü mevzilerinde savunmada olan Ankara Hükümeti kuvvetleri arasında yapılan muharebedir. 6 Ocak 1921 tarihine kadar Uşak ve Bursa bölgesinde hazırlıklarını sürdüren Yunanlar, Türk-Batı Cephesi birliklerinin Çerkez Ethem Kuvvetlerinin Tenkili harekâtı ile meşgul olmasından da faydalanarak, İnönü-Eskişehir istikametinde taarruza başladılar. 6-9 Ocak 1921 tarihleri arasındaki muharebeler, örtme ve emniyet kuvvetleri harekâtı şeklinde cereyan etti. İnönü mevzilerindeki muharebeler 10 Ocak 1921 tarihinde başlamış, Yunan kuvvetlerinin taarruz çıkış hatlarına çekildiği 11 Ocak 1921 tarihine kadar sürmüştür.
Savaş Öncesi
15 Mayıs 1919'da İzmir'i işgal eden Yunanlar, ileri harekâta devamla Milne Hattı olarak ifade edilen Ayvalık- Soma-Akhisar-Aydın hattına ulaştılar. 22 Haziran 1920'de iki koldan tekrar ileri harekâta geçen Yunan kuvvetleri, Kuzey Grubu ile 30 Haziran 1920'de Balıkesir'i, 8 Temmuz 1920'de Bursa'yı işgal ettiler. Salihli- Afyon istikametinde ilerleyen Güney Grubu ise, 29 Ağustos 1920'da Uşak bölgesini ele geçirdi.
Bu gelişmelerin sonrasında, Yunanistan’daki seçimlerin ardından kurulan hükûmet, İtilaf Devletleri’nin güvenini kazanmak açısından Anadolu’da askeri bir başarı elde etmenin gerekli olduğunu düşünmektedir. Öte yandan Kral Konstantin, Meclisin açılışında yaptığı konuşmada, savaşa devam edileceğini açıkça belirtmişti. Bu siyasi ortam, yeni Yunan Hükümetinin Anadolu’da bir ileri harekâta girişmesini siyasi anlamda zorlamaktaydı. Batı Anadolu’daki Türk kuvvetlerinin 1920 yılı sonlarında Çerkez Ethem Ayaklanması ile uğraşıyor olması, bu siyasi zorlama için uygun bir askeri ortam sağlamaktaydı. Gerçekten de Türk kuvvetlerinin esas unsurları Çerkez Ethem kuvvetleri ile mücadele ederken cephe hattında büyük ölçüde örtme kuvvetleri bulunmaktaydı. Çerkez Ethem kuvvetleri 4.650 isyancı kadardı.
İngiliz birliklerinin işgali altındaki İstanbul’daki Yunan Askeri Heyeti, Batı Anadolu’da askeri anlamda belirgin bir hareketlilik olduğunu, Yunan Genelkurmayı’na rapor etmekteydi. Bu nedenle Yunan kuvvetlerinin bir an önce harekete geçmesi gerekli görülmekteydi.
Sonuçları
Türk tarafı, her ne kadar sürekli geri çekilmiş olsa da, Yunan kuvvetlerinin Eskişehir yönünde ilerlemesini durdurmuş olduklarını ileri sürerek savaşı, kesin bir zafer olarak tanımlamaktadırlar. Yunan tarafı ise, harekâtın zaten sınırlı hedefli olduğu ve planlanan hedeflere ulaşıldığı gerekçesiyle bunu reddetmektedirler. Bu tartışmalar günümüzde de sürmektedir.
Savaşı, Türk tarafının zaferi olarak değerlendiren çevrelerde ileri sürülenlerin görüşler temelde, Türk tarafının belirli bir miktar malzeme kaybetmesine, bölgedeki demiryollarının imha edilmiş olmasına karşın, toprak kaybetmediği olgusuna dayanmaktadır. Yunan kuvvetlerinin geri çekilmesinin ise, plan ne olursa olsun, gerek Türk, gerek dünya ve gerekse de Yunan kamuoyunda, Yunan kuvvetlerinin zaferi olarak algılanmadığı ileri sürülmektedir. Çünkü, savaş sonrasında, kazanan tarafın, karşı tarafa iradesini kabul ettirdiği bir antlaşma yoktu.
Savaştan hemen sonra Türk tarafında durum bu şekilde değerlendirilmiş, Ankara'da geniş çaplı kutlamalar yapılmıştır. Gerek Türk kamuoyu, gerekse de Türk Silahlı Kuvvetleri, muharebeleri kesin bir zafer olarak değerlendirmiştir.
- TBMM'nin kurmuş olduğu düzenli ordunun Batı Cephesi'ndeki ilk başarısıdır.
- TBMM Hükümeti'nin moralinin ve otoritesinin artmasını sağlamıştır. Böylece devlet mekanizması işlemeye başlamış, vergilerin düzenli olarak alınması ve askere alma işlemleri düzen içine girmiştir.
- İsmet Paşa, albaylıktan tuğgeneralliğe yükselmiştir.
- Bu zafer, yeni Türk devletinin iç durumunu kuvvetlendirmiş ve dıştaki itibarını arttırmıştır. Bunun sonucunda; Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması imzalanmıştır.
- İtilaf Devletleri yeni durumu görüşmek üzere Londra Konferansı'nı düzenlemişler ve TBMM'yi konferansa davet etmişlerdir.
- İstiklâl Marşı kabul edilmiştir. (12 Mart 1921)
- İtilaf devletlerin Yunanistan'a güveni azalmıştır.
- Afganistan ile dostluk antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşma TBMM'nin Müslüman bir ülke ile yaptığı ilk antlaşmadır.
- Birinci İnönü Muharebesinden sonra Teşkilat-ı Esasiye (İlk Anayasa) ilan edilmiştir.
Kaynak: Vikipedia
