Otomatik Bilgi Degişim Anlaşması Nedir?
Otomatik Bilgi Degişim Anlaşması Nedir? Küreselleşme ve teknolojide gelinen aşama, üretim faktörleri olan emek, sermaye ve girişimcinin ülkeler arasında rahatlıkla ve hızlı şekilde hareket edebilmesine imkân tanımaktadır. Dünya ticaretindeki serbestleşmeyle paralel olarak gelişen sermaye hareketleri, genel olarak maliyetleri aşağıya çekip karlılıkları artırarak toplumların refahlarını artırdı. Diğer taraftan bu akımlar devletleri, transfer fiyatlandırması, vergi cennetleri, vergi rekabeti ve vergi oranlarında “dibe doğru” yarış gibi vergi gelirlerini olumsuz etkileyen kavram ve olgularla tanıştırdı. Zira ilk zamanlarda çok uluslu şirketler daha sonra ise hemen hemen her boyuttaki işletme kanuni merkezlerini vergi oranlarının düşük olduğu ülkelere taşıyabilme ve vergi maliyetlerini azaltabilme imkânına kavuşmuştur. Kurumsal işletmelerin yanı sıra gerçek kişiler de benzer şekilde hareket ederek kayıtlı servet ve gelirlerinin daha düşük oranda vergilendirilmesini sağlamak, kayıt dışı olanları ise gizlemek amacıyla sınır aşan işlemlere yönelmiştir.
Devletlerin tek başlarına bu sınır aşan işlemleri takipte ve önlemekte yetersiz kalacağının anlaşılması üzerine, son yıllarda OECD (Organisation for Economic Co-operation and Development – Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü), AB (Avrupa Birliği) ve D20 (en gelişmiş 20 ülke) gibi kuruluş ve oluşumların koordinasyonunda uluslararası işbirliğiyle yürütülen BEPS (Base Eroison and Profit Shifting – Matrah Aşındırma ve Kar Aktarımı Projesi), MCAA (Multilateral Competent Authority Agreement – Çok Taraflı Yetkili Makam Anlaşması) ve CRS (Common Reporting Standart – Ortak Raporlama Standardı) gibi eylemler hayata geçirilmiştir.
OECD tarafından Vergi Konularında Karşılıklı İdari Yardımlaşma Sözleşmesi oluşturulmuştur
Ülkeler çifte vergilendirmeyi önleme anlaşmalarının kendilerine sağladığı sınırlar dâhilinde talep üzerine bilgi değişimini uzun yıllardır yürütmekteyken, vergi kayıp ve kaçaklarını önlemek konusundaki işbirliğinin hem çok taraflı hem de otomatik temelde gerçekleşmesini sağlamak üzere OECD tarafından Vergi Konularında Karşılıklı İdari Yardımlaşma Sözleşmesi oluşturulmuştur.
Avrupa Birliği üyesi ülkelerin tamamının yanı sıra İsviçre, Norveç, Brezilya, Hindistan gibi ülkeler de dâhil bugün itibarıyla 136 ülkenin taraf olduğu Sözleşme, uluslararası vergisel işbirliği ve şeffaflığın bir gereği olarak 2011 yılında Türkiye tarafından da imzalanmıştır. Bu tarihten 6 yıl sonra, uygulamayı düzenleyen ve sayıları her yıl artmakla birlikte bugün itibarıyla 107 ülkenin taraf olduğu “Finansal Hesap Bilgilerinin Otomatik Değişimine İlişkin Çok Taraflı Yetkili Makam Anlaşması”nı da Türkiye 21.04.2017 tarihinde imzalamış ve 31.12.2019 tarihinde onaylamıştır.
Bu anlaşmaya göre, imzacı ülkeler, karşılıklılık temelinde, ilgili ülkelerin mukimlerine ait finansal hesap bilgilerini, finansal kuruluşlardan toplayıp ayrı bir talep gerekmeksizin (otomatik olarak) her yıl ilgili ülkeyle paylaşacaktır. Türkiye’de otomatik bilgi değişimi için bilgileri toplamaya ve paylaşmaya yetkili makam, Hazine ve Maliye Bakanlığına bağlı Gelir İdaresi Başkanlığıdır.
Türkiye’nin ilk otomatik bilgi değişimi, 2018 yılında AB üyesi olmayan Norveç ve Letonya ile başlamıştır
Aslında 2010 yılından itibaren gündemde olan ve karşılıklılık esasına dayalı olarak çalışacak otomatik bilgi değişimi mekanizması çerçevesinde diğer ülkelerle birlikte ülkemiz de 2018 yılında bilgi değişimine başlama taahhüdünde bulunmuştur. Ancak Türkiye, teknik nedenler ve covid-19 salgını gerekçesiyle bilgi paylaşımı önce 2020 yılına daha sonra ise 2021 yılına ertelemiştir. AB ülkeleri ile pek çok diğer ülke ise kendi aralarında otomatik bilgi değişimine 2017 ve 2018 yıllarında başlamıştır. Türkiye’nin ilk otomatik bilgi değişimi, 2018 yılında AB üyesi olmayan Norveç ve Letonya ile başlamıştır.
Sözleşmeyi imzalayarak otomatik bilgi değişimi yapmayı taahhüt eden ancak taahhüdünü gerçekleştirmeyen ülkelere nasıl bir yaptırım uygulanacağı uygulamada henüz görülmemiştir. Ama bu husus kamuoyunda “kara liste” olarak da adlandırılan ve hem OECD hem de Avrupa Birliği tarafından takip edilip vergisel açıdan işbirliği yapmayan veya şeffaf olmayan ülkeleri takip etmek amacıyla oluşturulan listelere alınma veya benzeri uygulamalara muhatap olmakla yaptırıma bağlanmış görünmektedir. Avrupa Birliği içerisinde, üye devletlerle otomatik bilgi değişimi yapmayan ülkelerin listeleme yoluyla izlenmesi ve bu ülkelere nasıl bir yaptırım uygulanacağı halen tartışılmaktadır.
Türkiye’de ise özellikle Avrupa’da yaşayan vatandaşlarla ilgili olarak bunların Türkiye’deki finansal varlıklarıyla ilgili bilgilerin söz konusu kişilerin yerleşik (mukim) oldukları ülkelere aktarılıp aktarılmayacağı önemli bir tartışma konusudur. Nitekim Türkiye, (2019 yılına ait bilgilerin paylaşılacağı) 2020 yılı bilgi değişimi takvimine Türklerin yoğun olarak yerleşmiş olduğu ilk beş ülke olan Almanya, Hollanda, Belçika, Avusturya ve Fransa dâhil etmemiştir.
Özetle Otomatik Bilgi Degişim Anlaşması Nedir?
Çok özetle Otomatik Bilgi Degişim Anlaşması Nedir? sorusuna verilecek cevap şudur; kişilerin, yerleşik (mukimi) olduğu ülke dışındaki diğer ülkelerde bulunan finansal hesap bilgilerinin, yerleşik (mukim) olunan ülkeye, her yıl diğer ülke vergi idarelerince, vergisel amaçlarla kullanılmak üzere karşılılık esasında ve otomatik olarak elektronik ortamda gönderilmesidir.
Somut örnek vermek gerekirse, Almanya’da yaşayan bir Türk vatandaşının Türkiye’deki banka hesaplarına ilişkin bilgiler bu anlaşma çerçevesinde Türk Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından Türk bankalarından toplanacak ve oluşturulan standart formlar vasıtasıyla Alman vergi idaresine bildirilecektir. Karşılıklılık ilkesi gereğince de, Antalya’ya yerleşmiş olan bir Alman vatandaşının Alman bankalarında bulunan banka bilgileri de Alman vergi idaresi tarafından Türk gelir idaresine bildirilecektir.
Paylaşılacak Bilgiler: Anlaşma kapsamında, (banka) mevduat, saklama ve yatırım kuruluşları ile belirli sigorta şirketleri nezdindeki;
- (Banka) Mevduat hesapları,
- Saklama hesapları (hisse senedi vb.),
- Ortaklık ve borç ilişkisi menfaati,
- Nakdi değer sigorta sözleşmeleri,
- Düzenli ödeme sözleşmelerine
ilişkin finansal bilgiler paylaşılacaktır.
Değişime tabi tutulacak bilgiler;
- İlgilinin adı ve soyadı,
- Adresi,
- Yerleşik (mukim) olduğu ülke ve vergi kimlik numarası (VKN),
- Doğum yeri ve tarihi,
- Hesap numarası, hesap bakiyesi ya da değeri,
- Hesaba yıl içinde ödenen faiz, temettü gibi gelirlerin ya da hesapta tutulan varlıklardan elde edilen gelirlerin toplam brüt tutarı
gibi bilgilerden oluşmaktadır.
Gayrimenkul ve taşıt bilgileri otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir
Önemli servet unsurları arasında bulunan gayrimenkul ve taşıt bilgileri otomatik bilgi değişimi kapsamında değildir. Hesap hareketleri detayı da bu kapsamda finansal kuruluşlardan alınmayacak ve paylaşım konusu yapılmayacaktır.
Türkiye’nin 2020 yılında otomatik bilgi göndermeyi (ve karşılıklılık temelinde bilgi almayı) planladığı 54 (71) ülkenin isimleri aşağıdaki listede yer almaktadır. Ancak 2020 sonu itibariyle Türkiye listede bulunan ülkelerle de bilgi paylaşımında bulunamayacağını duyurmuştur. Bu nedenle Türkiye henüz otomatik bilgi değişimine başlamamıştır demek doğru olacaktır.
2021 yılı Şubat ayında Avrupa Birliği (AB) maliye bakanları, bilgi değişim taahhüdünü yerine getirmeyen Türkiye’yi “vergi cennetleri listesi” veya “kara liste” olarak değerlendirilen ülkelerin bulunduğu listeye almama kararı aldılar. Bakanların vergi kaçakçılığı ile mücadele yükümlülüklerini yerine getirmesi ve vergi konusunda şeffaflık sağlanması için Türkiye’ye 2021 Haziran ve Eylül aylarına kadar ek süre tanıdıkları basına yansımıştır. Fransız Haber Ajansı’na göre, Türkiye Haziran sonuna kadar istenilen verileri AB ile paylaşmazsa Ekim ayında yapılacak güncellemede “kara liste”ye alınabilecektir. Bu durumda Türkiye’ye aktarılan AB fonlarında kesinti yapılabilecektir.
Kaynak: MHY Danışmanlık
