- 1759 - George Washington, Martha Dandridge Custis ile evlendi.
- 1781 - Amerikan İç Savaşı: Richmond, Benedict Arnold komutasındaki Kraliyet Donanması tarafından yakıldı.
- 1809 - 1807-1809 Osmanlı-İngiliz Savaşı'nı sona erdiren Kale-i Sultaniye Antlaşması imzalandı.
- 1854 - San Francisco buharlı gemisi battı: 300 kişi öldü.
- 1889 - Alman fizikçi Martin Brendel, ilk kez auroraları fotoğrafladı.
- 1895 - Dreyfus davası: Casusluk suçlamasıyla Fransa'da yargılandığı davada, Yüzbaşı Alfred Dreyfus ömür boyu hapse mahkûm oldu.
- 1919 - Weimar Cumhuriyeti'nde Alman İşçi Partisi kuruldu. Bu parti daha sonra "Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi" adını alacaktı.
- 1921 - Çerkez Ethem ve kardeşleri, işgal kuvvetlerine sığındılar.
- 1922 - Adananın düşman işgalinden kurtuluşu.
- 1929 - Anadolu-Bağdat ve Mersin-Tarsus Demiryolları ile Haydarpaşa Garı devletleştirildi.
- 1930 - Sovyetler Birliği'nde tarımın kolektivizasyonu başladı.
- 1933 - San Francisco'daki Golden Gate Bridge inşa edilmeye başlandı.
- 1961 - Yassıada duruşmaları devam ediyor. 6-7 Eylül Olayları davası sonuçlandı. Sanıklardan Adnan Menderes, Fatin Rüştü Zorlu ve eski İzmir valisi Kemal Hadımlı mahkûm oldular. Aynı gün Fuad Köprülü ve Fahrettin Kerim Gökay Yassıada'dan tahliye edildi.
- 1968 - Çekoslovakya'da iktidara Prag Baharı'nı başlatacak olan Alexander Dubček geldi.
- 1974 - Peru'nun Başkenti Lima'da oluşan depremde 6 kişi öldü ve yüzlerce ev hasar gördü.
- 1979 - DİSK'in çağrısıyla Türkiye çapında 5 dakika iş bırakma eylemi (Faşizmi Lanetleme Eylemi) yapıldı.
- 1989 - ABD jetleri, Libya'ya ait iki MiG-23 uçağını düşürdü.
- 1993 - Kabardey-Balkarya Cumhuriyeti'nin ilan edilişi.
- 1993 - ABD'de 1965'ten sonra ilk kez asılarak idam gerçekleştirildi. Seri katil Westley Allan Dodd Washington'da asıldı.
- 1997 - Rus güçleri Çeçenistan'dan çekildi.
- 2005 - Bilinen en büyük cüce gezegen Eris keşfedildi.
- 1592 - Şah Cihan, Babür İmparatorluğu'nun 5. Hükümdarı (ö. 1666)
- 1759 - Jacques Cathelineau, Anjou'nun Azizi (ö. 1793)
- 1846 - Rudolf Christoph Eucken, Alman felsefeci, yazar ve Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1926)
- 1851 - Böcüzade Süleyman Sami, Osmanlı yazarı, bürokrat ve siyasetçi (ö. 1932)
- 1871 - Leonid Bolhovitinov, Rus asker ve doğubilimci (ö. 1925)
- 1874 - Joseph Erlanger, Amerikan fizyolog (ö. 1965)
- 1876 - Konrad Adenauer, Alman devlet adamı (ö. 1967)
- 1880 - İbrahim Etem Ulagay, Türk tıp profesörü, hekim ve kimyager (ö. 1943)
- 1883 - Döme Sztójay, Macaristan Başbakanı (ö. 1946)
- 1884 - Ahmed Ağdamski, Azeri operacı, oyuncu (ö. 1954)
- 1897 - Kiyoşi Miki, Japon marksist düşünür (ö. 1945)
- 1900 - Yves Tanguy, Fransız-Amerikalı ressam (ö. 1955)
- 1902 - Stella Gibbons, İngiliz kadın yazar ve romancı (ö. 1989)
- 1904 - Jeane Dixon, Amerikalı astrolog ve psişik (ö. 1997)
- 1911 - Jean-Pierre Aumont, Fransız aktör (ö. 2001)
- 1913 - Nejat Eczacıbaşı, Türk iş adamı (ö. 1993)
- 1914 - Nicolas de Staël, Fransız ressam (ö. 1955)
- 1917 - Jane Wyman, Amerikalı oyuncu (ö. 2007)
- 1921 - Friedrich Dürrenmatt, İsviçreli yazar (ö. 1990)
- 1921 - Jean, Lüksemburg büyük dükü (ö. 2019)
- 1921 - Kemal Ergüvenç, Türk tiyatro, sinema oyuncusu ve seslendirme sanatçısı (ö. 1976)
- 1923 - Boris Leskin, Amerikalı sinema, tiyatro ve dizi oyuncusu (ö. 2020)
- 1923 - Endel Taniloo, Eston heykeltıraş (ö. 2019)
- 1923 - Jan Matocha, Çekoslovak kano yarışçısı (ö. 2016)
- 1924 - Gerry Plamondon, Kanadalı profesyonel buz hokeyi oyuncusu (ö. 2019)
- 1924 - Marc Bonnefous, Fransız büyükelçi (ö. 2002)
- 1925 - Jean-Paul Roux, Fransız oryantalist ve Türkolog (ö. 2009)
- 1928 - Zülfikar Ali Butto, Pakistanlı devlet adamı (ö. 1979)
- 1928 - Walter Mondale, Amerikalı siyaset adamı
- 1928 - Preben Hertoft, Danimarkalı psikiyatrist ve profesör (ö. 2017)
- 1928 - Girish Chandra Saxena, Hint bürokrat (ö. 2017)
- 1929 - Ümit Utku, Türk yönetmen, senarist ve yapımcı (ö. 2016)
- 1930 - Kay Lahusen, Amerikalı gazeteci
- 1931 - Robert Duvall, Amerikalı oyuncu, yönetmen ve En İyi Erkek Oyuncu Akademi Ödülü sahibi
- 1931 - Alvin Ailey, Amerikalı dansçı, koreograf ve eylemci (ö. 1989)
- 1932 - Raisa Gorbaçov, Mihail Gorbaçov'un eşi (ö. 1999)
- 1932 - Umberto Eco, İtalyan dil bilimci ve yazar (ö. 2016)
- 1932 - Bill Foulkes, İngiliz eski millî futbolcu (ö. 2013)
- 1933 - Anthony Bailey, İngiliz yazar ve sanat tarihçisi (ö. 2020)
- 1934 - Phil Ramone, Amerikalı, 14 Grammy ödüllü aranjör ve yapımcı (ö. 2013)
- 1934 - Antoni Pitxot, İspanyol ressam (ö. 2015)
- 1935 - Füruğ Ferruhzad, İranlı şair, yazar, yönetmen ve ressam (ö. 1967)
- 1935 - Öner Ünalan, Türk yazar, çevirmen ve araştırmacı (ö. 2011)
- 1935 - Jack Hirsh, Kanadalı bilim adamı
- 1936 - Sylvestre Nsanzimana, Ruandalı siyasetçi
- 1937 - Hélène Cixous, Fransız yazar
- 1938 - I. Juan Carlos, İspanya Kralı
- 1938 - Ngũgĩ wa Thiong'o, Kenyalı yazar
- 1938 - Brian Crowe, İngiliz diplomat
- 1940 - Adnan Mersinli, Türk oyuncu (ö. 2016)
- 1941 - Hayao Miyazaki, Japon manga ve anime sanatçısı
- 1943 - Atilla Özdemiroğlu, Türk müzisyen (ö. 2016)
- 1946 - Diane Keaton, Amerikalı oyuncu ve En İyi Kadın Oyuncu Akademi Ödülü sahibi
- 1947 - Osman Arpacıoğlu, Türk futbolcu ve spor yazarı
- 1949 - Anne-Marie Lizin, Belçikalı siyasetçi (ö. 2015)
- 1950 - Mehmet Mümtaz Tuzcu, Türk şair
- 1956 - Gérard Berliner, Fransız oyuncu (ö. 2010)
- 1959 - Maya Lin, Çin asıllı Amerikalı mimar ve sanatçı
- 1960 - Phil Thornalley, İngiliz müzisyen ve yapımcı
- 1965 - Okday Korunan, Türk oyuncu ve oyun yazarı
- 1966 - Özgür Ozan, Türk oyuncu
- 1968 - DJ Bobo, İsviçreli şarkıcı
- 1969 - Marilyn Manson, Amerikalı müzisyen
- 1970 - Erdal Beşikçioğlu, Türk oyuncu
- 1972 - Sakis Ruvas, Yunan şarkıcı
- 1976 - Diego Tristán, İspanyol futbolcu
- 1977 - Alaaddin Şahintekin, Türk karateci
- 1980 - Sebastian Deisler, Alman futbolcu
- 1982 - Janica Kostelić, Hırvat kayakçı
- 1987 - Kristin Cavallari, Amerikalı oyuncu ve şarkıcı
- 1989 - Clara Cleymans, Belçikalı oyuncu ve seslendirme sanatçısı
- 1991 - Soner Aydoğdu, Türk futbolcu
- 1996 - Max Baldry, İngiliz oyuncu
- 1997 - Egehan Arna, Türk basketbolcu
- 1998 - Merve Arı, Türk basketbolcu
- 1999 - Berkin Elvan, Türk öğrenci (ö. 2014)
- 1387 - IV. Pedro, Aragon Kralı (d. 1319)
- 1588 - Qi Jiguang, Ming Hanedanı zamanından general ve ulusal kahraman (d. 1528)
- 1589 - Catherine de' Medici, Fransa Kraliçesi (d. 1519)
- 1616 - Simeon Bekbulatoviç, Kasım Hanlığı'nın hanlarından ve Rus Çarlığı'nın çarlarından (d. ?)
- 1714 - III. Mamia Gurieli, İmereti kralı (d. ?)
- 1735 - Carlo Ruzzini, Venedikli devlet adamı ve diplomat (d. 1653)
- 1762 - Yelizaveta, Rus İmparatoriçesi (d. 1709)
- 1776 - Philipp Ludwig Statius Müller, Alman zoolog (d. 1725)
- 1796 - Anna Barbara Reinhart, İsviçreli matematikçi (d. 1730)
- 1818 - Marcello Bacciarelli, İtalyan ressam (d. 1731)
- 1858 - Josef Wenzel Radetzky von Radetz, Avusturyalı general (d. 1766)
- 1863 - Johann Wilhelm Zinkeisen, Alman tarihçi (d. 1803)
- 1908 - Smbat Şahaziz, Ermeni eğitimci, yazar ve gazeteci (d. 1840)
- 1913 - Lewis A. Swift, Amerikalı gök bilimci (d. 1820)
- 1922 - Ernest Shackleton, İrlandalı-İngiliz kâşif (d. 1874)
- 1925 - Yevgeniya Boş, Bolşevik aktivist ve siyasetçi (d. 1879)
- 1929 - Nikolay Nikolayeviç Romanov, Rus general (d. 1856)
- 1933 - Calvin Coolidge, ABD'nin 30. Başkanı (d. 1872)
- 1951 - Andrey Platonov, Rus yazar (d. 1899)
- 1951 - Phillip Jaisohn, Koreli aktivist, gazeteci, politikacı, doktor (d. 1864)
- 1953 - Ramiz Gökçe, Türk karikatürist (d. 1900)
- 1970 - Max Born, Alman fizikçi ve Nobel Fizik Ödülü sahibi (d. 1882)
- 1972 - Tevfik Rüştü Aras, Türk siyasetçi ve diplomat (d. 1883)
- 1975 - Arif Nihat Asya, Türk şair ve yazar (d. 1904)
- 1976 - Hamit Kaplan, Türk Olimpiyat ve Dünya şampiyonu güreşçi (d. 1933)
- 1976 - Necmeddin Okyay, Türk hattat, ebru sanatçısı, kemankeş, gül yetiştiricisi, tuğrakeş, aharcılık, mücellid, imam ve hatip (d. 1883)
- 1981 - Harold Clayton Urey, Amerikan kimyacı ve Nobel Kimya Ödülü sahibi (d. 1893)
- 1982 - Ahmet Zaim, Kıbrıslı Türk siyasetçi ve diplomat (d. 1927)
- 1985 - Robert Surtees, Amerikan görüntü yönetmeni ve Oscar Ödülü sahibi (d. 1906)
- 1986 - Aynur Gürkan, Türk halk müziği sanatçısı
- 1990 - Arthur Kennedy, Amerikan oyuncu (d. 1914)
- 1998 - Sonny Bono, Amerikan şarkıcı, oyuncu ve politikacı (d. 1935)
- 2003 - Roy Jenkins, İngiliz siyaset adamı (d. 1920)
- 2009 - Mustafa Ok, Türk asker ve siyasetçi (d. 1925)
- 2014
- Eusébio, Portekizli futbolcu (d. 1942)
- Alma Muriel, Meksikalı oyuncu (d. 1951)
- 2016 - Memduh Abdülalim, Mısırlı oyuncu (d. 1956)
- 2018
- Münir Özkul, Türk meddah, tiyatro ve sinema oyuncusu (d. 1925)
- Aydın Boysan, Türk mimar ve gazeteci (d. 1921)
- Adana'nın ve Tarsus'un Fransız işgalinden kurtuluşu (1922)
Adana’nın İşgali ve Kurtuluş Savaşı
Büyük kayıplara sebep olan I. Dünya Savaşı, siyasi ve ekonomik üstünlük için birbirleri ile mücadeleye girişen Avrupa Devletleri arasında ve Avrupa’da çıkmıştır.
Kısa zamanda mücadele bütün kıtalara yayılmış ve Osmanlı İmparatorluğu da bu savaşın içine sürüklenmiştir. Sonunda imparatorluk çökmüş, topraklan parçalanmış, anayurt bile düşman istilası altında kalmıştır.
Beş cephede birden ve pek çok devlete karsı savaşmak zorunda bırakılan Osmanlı Devleti, Mondros Ateşkes Antlaşması ile imparatorluk topraklarının pek çoğunu düşmana bırakarak çekilmiştir. İşte bu dönemde Suriye cephesinde kalan Türk Birliği, o cephede Yıldırım Orduları Komutanı olarak bulunan Mustafa Kemal idaresinde Halep’e çekilerek, tamamen yok edilmekten kurtarılmıştır.
Zamanın sadrazamı İzzet Paşa tarafından, o sırada grup komutanı Liman Von Sanders’ten (Alman komutanı) elindeki tüm grup komuta ve koordinasyon yetkisini Mustafa Kemal Paşa’ya devretmesi bildirilmiş ve bu devir-teslim işlerini gerçekleştirmek için 31 Ekim 1918’de Mustafa Kemal Paşa Adana’ya gelmiştir.
Liman Von Sanders Paşa’nın "Yenildik. .. bizim için her şey bitti" sözüne karşılık, yetkiyi teslim alan Mustafa Kemal Paşa “Savaş müttefikler için bitmiş olabilir ama bizi ilgilendiren savaş, kendi istiklalimizin savaşı, ancak simdi başlıyor" karşılığını vermiştir.
İste bu sözlerin özetlediği ve vurguladığı mücadele yılları 1922’ye hatta politik anlaşmaların bitimine kadar yani 1923’e kadar sürmüştür.
Mustafa Kemal Paşa 31 Ekim 1918’de geldiği Adana’da 11 gün kalmış, etrafın ve halkın durumunu inceleyerek bunu Genel Kurmay Başkanlığı’na bildirmiştir.
Bu telgraflarda sadece mevcut durum değil, ileriye dönük düşünce ve uyarılar da yer almıştır.
İskenderun’a asker çıkararak işgal teşebbüsünde bulunulursa İngilizlere ateş açılacağını zamanın hükümet ve başbakanına telgrafla bildiren Mustafa Kemal Paşa, aynı zamanda kendine bağlı kumandanlara da benzer bir emir vermiştir.
Tarihi açıdan bakılacak olursa, Adana’dan verilen bu ilk emir Türk Kurtuluş Savaşı’nın ilk emridir. Nitekim, 15 Mart 1923’te Adana’ya tekrar gelen Mustafa Kemal Paşa bu durumu şu sözleriyle toplum ve tarih önünde kanıtlamıştır: "Bende bu vekayiin ilk hiss-i teşebbüsü bu memlekette, bu güzel Adana’da vücut bulmuştur."
Adana’dan İstanbul’a gönderilen telgrafların hiçbir olumlu etkisi olmadığı gibi, kısa bir süre sonra Yıldırım Orduları Grubu ve 7. Ordu Karargâhı lağvedilmiş ve Mustafa Kemal Pasa İstanbul’a çağrılmıştır.
Adanalılar, İstanbul Hükümetinin 23 Kasım 1918 tarihli, Adana ve dolaylarının boşaltılmasını zorunlu kılan kararını büyük tepki ile karşılamışlardır. Durumu protesto eden, böyle bir harekâtın yaratacağı vahim hadiseleri vurgulayan bir telgraf dönemin İçişleri Bakanına yollanmıştır.
Kısa bir süre sonra işgal kuvvetleri Mersin Limanından Çukurova’ya girmiş, tüm kilit noktaları kontrol altına almış ve sonra Adana’yı işgal etmişlerdir. Bu işgal sırasında Türklere ait bütün sembol, arma, işaret ve levhalar yok edilmiş ve sistemli şekilde Türk Halkının soykırımı yoluna gidilmiştir.
Fransız işgal kuvvetleri tarafından yine çok planlı ve kati bir şekilde uygulanan diğer bir işlem de Adana, Çukurova ve civarı bölgelere Ermenilerin yerleştirilmesi olmuştur. 1915 yıllarında yani I. Dünya Savaşı sırasında Anadolu’nun Doğu yöresinde isyan eden Türk Halkını öldürüp, işkence eden ve Ruslara yardım ederek ülke içinde 5. kol olarak çalışan Ermenilerin 1915 tarihli Tehcir Kanunu ile Suriye’ye zorunlu göçleri sağlanmıştır.
1918’de Adana ve Çukurova’yı işgal eden Fransızlar kendi birlikleri içinde özellikle Ermeni askerleri getirdikleri gibi, Suriye’den 70 bin Ermeni’yi Adana’ya, 12 binini Dörtyol’a, 8 binini Saimbeyli’ye yerleştirmişlerdir. Hatta Antep ve Maraş çevresine de 50 binden fazla Ermeni getirilmiştir. Bütün bu gayretler adeta I. Haçlı Seferi sırasında olduğu gibi yine Avrupa devletlerine bu bölgede “ileri karakol" görevim görecek bir Ermeni Krallığının yeniden oluşturulması içindi.
1918-1919 yıllarında Adana’da tam bir terör ve cinayet dönemi yaşanmıştır. Bunlar arasında Abdiağa çiftliği olayları, şehir içi cinayetleri, Taşköprü’de Türklerin çarmıha gerilişi ve kırbaçlanarak işkence yapılması gibi olaylar toplum şuurundan ve hatırasından çıkmayacak olaylar haline gelmiştir. Bunca terör ve baskı arasında Adana ve yöredeki Türkler, örgütlenerek Kilikya Milli Kuvvetler Teşkilatını oluşturmuşlardır.
Çukurova, bölgelere ayrılarak, her bölgeye milis kuvvetleri ve komutanı atanmış ve tüm yöre bu milli direnme ve mücadele teşkilatının denetimine girmiştir.
Şubat 1920’den itibaren milli kuvvetler düşmana karşı zaferler kazanmaya başlamış ve her zafer daha iyi bir örgütlenme ve daha yüksek bir moral kuvveti sağlamıştır.
1920’de Toroslar’dan Fransızlara saldırı başlatılmıştır. Sonuçta 27 Mayıs 1920’de Fransız orduları komutanı Mehil, milli kuvvetler tarafından esir alınmıştır. "Karboğazı Olayı" olarak bilinen olay, Kuvay-ı Milliye’nin ilk siyasi zaferidir. Bunu takiben 28 Mayıs 1920’de Fransızlar Mersin-Adana hattına çekilmişler ve kuzey Çukurova (Kozan ve diğer dağlık bölgeler) tamamen kurtarılmıştır. Düzlük, ovalık yörelerde Ermeniler zulüm ve şiddeti arttırmışlar ve sayısız cinayetleri işlemişlerdir.
10 Temmuz 1920’de Ermeniler tarafından Türklere karşı büyük bir şiddet ve soykırım harekatına girişilmiş ve bu harekat sonucu onbinlerce Türk Toroslar’a doğru kaçmıştır. Dört gün süren bu hareket tarihte “Kaç Kaç" olayı olarak isimlendirilmiştir.
5 Ağustos 1920’de Mustafa Kemal Paşa, Fevzi Bey (Çakmak) ve Milletvekilleri Pozantı’ya gelmiş ve orayı il haline getirerek Pozantı Kongresini yapmışlardır. Daha büyük direnişe geçen Türkler çok büyük kayıplar vermişlerdir. Buna rağmen Kasım 1920 sonlarında Fransızları ağır yenilgiye uğratmayı başarmışlardır. Sonuç olarak Fransa, TBMM hükümetini resmen tanıyarak barış yoluna gitmiştir.
Türk-Fransız Barış Antlaşması, 20 Ekim 1921’de Ankara’da yapılmıştır.
Bu antlaşma gereğince 5 Ocak 1922’de Fransızlar Çukurova’dan tamamen (getirdikleri Ermenileri de beraberinde götürerek) çekilmişlerdir. Fransızlarla gidemeyen veya yerli olan Ermeniler de bölgeden kaçmışlardır. Bunlardan 120 bini tekrar Suriye’ye, 30 bini Kıbrıs veya İstanbul’a gitmişlerdir.
5 Ocak 1922 kurtuluşunu kutlama amacı ile Büyük Saat ile Ulu Camii arasına çok büyük bir bayrak çekilmiş ve daha sonra bu bayrak çekilmesi olayı il’in kurtuluş günlerinde tekrarlanmıştır. Bayrak Adana’nın simgesi haline gelmiştir.
Adana ve Çukurova halkı milli kuvvetlere katılarak yurdun diğer cephelerinde de çarpışmış ve anavatanı düşmandan kurtarma mücadelesinde sonuna kadar yer almışlardır.
Kaynak: AdanaBelediyesi
